Vendndodhja: Shqipëri
Statusi: Në proçes
Qëllimi: Projekti synon të mbështesë qeverinë shqiptare dhe Komitetin Shqiptar të Digave të Mëdha (AlbaCOLD) në zbatimin e angazhimeve të tij sipas Direktivës Kuadër të Ujit. DKU kërkon që Shtetet Anëtare të përdorin Planet e Menaxhimit të Pellgjeve Lumore dhe Programet e Masave për të mbrojtur dhe rivendosur trupat ujorë për përmirësimin e statusit dhe për të parandaluar përkeqësimin. Projekti synon gjithashtu të krijojë tryezën e parë rrumbullake për diskutimin për heqjen e digave të vogla, rivendosjen e rrjedhës së lumenjve dhe biodiversitetit. Projekti synon gjithashtu të krijojë listën e parë të digave që do të hiqen në Shqipëri, duke identifikuar gjashtë diga që duhet të hiqen dhe tetë të tjera me potencial për tu hequr.
Objektivat:
- Të rivendoset ekuilibri ekologjik dhe biodiversiteti në lumenjtë shqiptarë duke hequr digat e vogla për ujitje që kanë shkaktuar ndikime të rëndësishme në mjedis.
- Të angazhojë aktorë të ndryshëm, duke përfshirë bashkitë, OJQ-të mjedisore dhe institucionet qeveritare, për të rritur ndërgjegjësimin dhe angazhimin ndaj heqjes së digave dhe ruajtjes së lumenjve.
- Të krijojë një Aleancë të OJQ-ve Mjedisore në nivel kombëtar dhe lokal, duke nxitur bashkëpunimin dhe avokimin për mbrojtjen e rrjedhës së lirë të lumenjve.
- Të theksohet mësimi dhe transferimi i njohurive ndërmjet institucioneve të ndryshme, duke promovuar ekspertizën në heqjen e digave dhe restaurimin e lumenjve.
- Të ndikojë në ndryshimet e politikave dhe të inkurajojë angazhimet formale nga bashkitë dhe Ministria e Bujqësisë në lidhje me heqjen e digave që kanë humbur funksionin.
Përshkrimi i projektit: Shqipëria ka një rrjet të pasur hidrografik dhe rezerva të bollshme ujore, me 652 diga të mëdha dhe të vogla të ndërtuara që nga vitet 1950. Vendi renditet i 19-ti në botë për numrin total të digave të mëdha dhe i pari në Evropë për numrin e digave të mëdha për km2 dhe për numrin e digave të mëdha për 1 milion banorë. Rreth 24 diga të mëdha përdoren për prodhimin e hidrocentraleve, 320 për ujitje, 5 për atraksione urbane dhe 2 për furnizim me ujë të pijshëm. Megjithatë, këto projekte kanë pasur pasoja të konsiderueshme negative në mjedis dhe në jetën e banorëve të rajonit. Shumë diga kanë humbur funksionalitetin ose kanë përfunduar jetëgjatësinë e tyre, duke paraqitur probleme teknike dhe duke kërkuar vëmendje urgjente.
Për më tepër, diga të vogla për ujitje janë ndërtuar në përrenj dhe degë të vogla të lumenjve kryesorë, duke shkaktuar ndikime të rëndësishme mjedisore dhe ekologjike.
Gjithashtu, sipas VKM Nr. 1108, datë 30.12.2015, “Për transferimin e infrastrukturës së ujitjes dhe kullimit, personelit dhe aseteve nga Bordet Rajonale të Kullimit, ndryshuar më 03.05.2017 me Nr. 402 “Për transferimin, nga Ministria e Bujqësisë, Zhvillimit Rural dhe Administrimit të Ujërave Komunale, infrastrukturës së ujitjes dhe kullimit, infrastrukturës së ujitjes dhe kullimit, personelit dhe aseteve të luajtshme dhe të paluajtshme të bordeve rajonale të kullimit” të gjitha digat (të mëdha dhe të vogla) janë transferuar nën pronësinë dhe menaxhimin e Bashkitë e reja të krijuar gjatë reformës territoriale.
Prania e digave të vjetruara dhe të pasigurta paraqet disa sfida dhe rreziqe për komunitetet dhe mjedisin në rajonet e prekura.
Projekti do të lehtësojë zhvillimin dhe shkëmbimin e njohurive për heqjen e digave ndërmjet partnerëve në nivele të ndryshme (autoritetet lokale, qeveria, OJQ-të, etj.). Heqja e këtyre digave të vjetra dhe të vjetruara është një masë më eko-efikase dhe më kosto efektive. Projekti do ta mundësojë këtë në një mënyrë frymëzuese ku së bashku të mund të rikrijojmë dhe mbrojmë lumenjtë tanë.
Është koha që Shqipëria të bëhet serioze për heqjen e digave jo vetëm për angazhimet politike, por edhe për veprimet konkrete. Hapi i parë për arritjen e këtij objektivi është fillimi i diskutimeve në nivel lokal, duke u fokusuar veçanërisht tek Bashkitë dhe OJQ-të mjedisore.